جوشکاری زیر آب به عنوان یکی از مشاغل فنی و تخصصی، همواره با چالش‌های منحصر به فرد خود همراه بوده است. با توجه به رشد روزافزون پروژه‌های دریایی و نیازهای بحرانی صنایع نفت، گاز و انرژی، این حرفه به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی زیرساخت‌های جهانی است. اما این شغل با چالش‌های فنی، ایمنی و زیست‌محیطی متعددی نیز روبه‌روست که متخصصان باید همواره آماده مواجهه با آنها باشند.
آیا یک جوشکار زیر آب می‌تواند با حفظ ایمنی و کیفیت کار، به استفاده از فناوری‌های نوین بپردازد؟
در این مقاله از پروولد ایران به بررسی ابعاد مختلف جوشکاری زیر آب، از فرآیندهای فنی و آموزشی و وضعیت شغلی این حرفه در ایران و سایر کشورها می‌پردازد.
جوشکاری زیر آب چیست و چگونه انجام می‌شود؟
جوشکاری زیر آب به‌عنوان یکی از فناوری‌های پیچیده و تخصصی شناخته می‌شود که هدفش اتصال یا تعمیر قطعات فلزی در محیط آبی است. این نوع جوشکاری، کاربرد وسیعی در صنایع مختلف از جمله نفت و گاز، حمل و نقل دریایی و ساخت و نگهداشت زیربنایی دریایی دارد. عملیات جوشکاری در زیر آب به دو روش اصلی انجام می‌شود: جوشکاری مرطوب و جوشکاری خشک.
جوشکاری مرطوب
در جوشکاری مرطوب، جوشکار زیر آب با کمک تجهیزات الکتریکی خاص به جوشکاری می‌پردازد. یک الکترود مخصوص به کار گرفته می‌شود که با ایجاد قوس الکتریکی فلزات را در دمای بالا ذوب کرده و به هم می‌چسباند. این روش به دلیل ساده بودن تجهیزات و هزینه کمتر، در پروژه‌هایی که به تعمیرات سریع نیاز دارند، استفاده می‌شود. معایب این روش شامل کاهش کیفیت جوش در اثر وجود آب و محدودیت دید است.
جوشکاری خشک
در روش جوشکاری خشک، یک محفظه مقاوم در برابر آب ایجاد می‌شود که درون آن جوشکاری صورت می‌گیرد. این محفظه که به‌عنوان اتاقک پر فشار یا هایپرباریک شناخته می‌شود، با تخلیه آب از اطراف ناحیه جوشکاری، شرایط مناسبی را برای انجام جوشکاری بدون اختلاط آب فراهم می‌کند. این روش اگرچه هزینه‌بر است، اما کیفیت بالاتری نسبت به جوشکاری مرطوب ارائه می‌دهد.
هر دو روش نیازمند استفاده از تجهیزات و تکنیک‌های ویژه‌ای هستند که می‌تواند شامل وسایل حفاظتی و الکترودهای خاص باشد. حفاظت از ایمنی جوشکار از اهمیت بالایی برخوردار است و استفاده از لباس مخصوص، ماسک و سیستم‌های حمایت حیاتی ضروری است.
چگونه می‌توان آموزش جوشکاری زیر آب را فرا گرفت؟
آموزش جوشکاری زیر آب یک فرآیند جامع و چندبعدی است که هم به یادگیری مهارت‌های فنی و هم به درک نظریات زیربنایی نیاز دارد. برای شروع، علاقه‌مندان باید درک کاملی از اصول ابتدایی جوشکاری و مبانی الکتریسیته داشته باشند. همچنین، توانایی کار در شرایط سخت و بیانیه‌ای قوی در زمینه ایمنی از الزامات اساسی است.
مراحل آموزشی
دوره‌های پایه جوشکاری: اولین گام برای یادگیری جوشکاری زیر آب، شرکت در دوره‌های پایه جوشکاری در موسسات معتبر است. این دوره‌ها مبانی تکنیک‌های مختلف جوشکاری را پوشش می‌دهند و دانشجویان را با اصول فیزیکی فرآیند آشنا می‌کنند.
تخصص در جوشکاری زیر آب: پس از کسب مهارت‌های پایه، فرد می‌تواند به دوره‌های تخصصی جوشکاری زیر آب بپیوندد. این دوره‌ها شامل آموزش‌های تئوری و عملی درباره تجهیزات، محیط کاری زیر آب و روش‌های پیشرفته جوشکاری است.
تدابیر ایمنی: بخش مهمی از آموزش، تمرکز بر موضوعات ایمنی است. در این دوره‌ها، نحوه استفاده صحیح از تجهیزات ایمنی، مدیریت ریسک‌های مرتبط با برق، فشار آب، دید محدود و دیگر چالش‌ها آموزش داده می‌شود.
کار با تجهیزات تخصصی: بخش عملی آموزش، استفاده از تجهیزات و ابزارهای خاص زیر آب را شامل می‌شود. این شامل یادگیری استفاده از دستگاه‌های تنفسی، لباس‌های حفاظتی و سایر تجهیزات ایمنی می‌شود.
ساختار دوره‌ها
آموزش‌های تئوری: این بخش شامل مطالعه مبانی الکتریسیته، شیمی فلزات، اصول جوشکاری، و مسائل ایمنی می‌باشد. دانشجویان باید درک کاملی از رفتار فلزات در محیط‌های مختلف به دست آورند و نحوه تأثیر دما و فشار بر جوشکاری را فرا بگیرند.
تمرین‌های عملی: پس از آموزش‌های تئوری، به دانشجویان فرصت داده می‌شود تا در محیط‌های شبیه‌سازی شده به تمرین بپردازند. این شامل استفاده از تجهیزات واقعی جوشکاری زیر آب و اجرای فرآیندهای مختلف از قبیل جوشکاری ورق قلع اندود و آزمایش مهارت‌های کسب شده تحت نظارت مربیان است.
ایمنی و مدیریت بحران: بخش مهم دیگری از دوره‌ها، آموزش‌های مربوط به ایمنی و مدیریت بحران است. این شاخه از آموزش به نحوه استفاده صحیح از تجهیزات ایمنی، تجهیزات نجات و مقابله با شرایط بحرانی می‌پردازد.
گواهینامه‌های تخصصی: در پایان دوره‌ها، دانشجویان با گذراندن آزمون‌های تئوری و عملی می‌توانند گواهینامه‌های معتبری دریافت کنند که مهارت‌ها و صلاحیت آنها را تأیید می‌کند. این گواهینامه‌ها برای ورود به بازار کار ضروریاست.
جوشکاری زیر آب در آلمان
آلمان به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در صنعت و فناوری، فرصت‌های فراوانی را برای جوشکاری زیر آب فراهم کرده است. این کشور با داشتن زیرساخت‌های پیشرفته و قوانین حمایتگری برای صنعت دریایی، محیط مناسبی برای رشد و توسعه مهارت‌های جوشکاری زیر آب ارائه می‌دهد.
فرصت‌های شغلی
آلمان با داشتن سواحل گسترده و بنادر فعال، فرصت‌های شغلی زیادی در زمینه جوشکاری زیر آب دارد. این فرصت‌ها شامل کار در صنایع نفت و گاز، تعمیر و ساخت تجهیزات دریایی و زیرساخت‌های بندری می‌شود. جوشکاران زیر آب با تجربه می‌توانند در پروژه‌های پیچیده‌ای شامل خطوط لوله دریایی، سازه‌های فراساحلی و حتی در پروژه‌های نظامی شرکت کنند.
استانداردهای آموزشی و فنی
موسسات آموزشی در آلمان دوره‌های تخصصی جوشکاری زیر آب ارائه می‌دهند که با استانداردهای بین‌المللی همگام هستند. این دوره‌ها به ارائه آموزش‌های فنی جامع می‌پردازند که شامل تکنیک‌های پیشرفته جوشکاری، استفاده از تجهیزات نوین و رعایت پروتکل‌های ایمنی دقیق می‌شود. بدین ترتیب، فارغ‌التحصیلان از این دوره‌ها توانایی یافتن شغل‌های پردرآمد و تخصصی در بازار کار جهانی را خواهند داشت.
چالش‌های موجود
رقابت بالا: با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژیکی و تقاضای بالا برای نیروی کار ماهر، رقابت در بازار کار آلمان بسیار شدید است. جوشکاران باید مدام در حال به‌روزرسانی مهارت‌های خود باشند و قابلیت‌های جدیدی بیاموزند.
زبان و فرهنگ: برای نیروی کاری که از خارج از کشور به آلمان مهاجرت می‌کند، ممکن است تطبیق با زبان و فرهنگ محلی چالش‌برانگیز باشد. این موضوع برای جوشکاران زیر آب، که نیاز به ارتباط مداوم و موثر در تیم‌های کاری دارند، اهمیت مضاعفی پیدا می‌کند.
شرایط کاری سخت: شرایط کاری در محیط‌های زیر آب معمولاً سخت و چالش‌برانگیز است و نیاز به آمادگی جسمانی و روحی مناسب دارد.
فشار و خطرات
جوشکاری زیر آب با خطراتی نظیر برق‌گرفتگی، غرق‌شدگی و فشار بالا همراه است. بنابراین، کار در این شرایط نیازمند رعایت پروتکل‌های ایمنی دقیق و انتخاب تجهیزات مناسب است.
با این حال، جوشکاری زیر آب در آلمان بخشی از صنعتی پویا و پرتحریک است که فرصت‌های قابل توجهی برای پیشرفت حرفه‌ای و اقتصادی ارائه می‌دهد. بهره‌گیری از این فرصت‌ها مستلزم آموزش مستمر و تطبیق با پیشرفت‌های تکنولوژیک است.
چالش‌های جوشکاری زیر آب
جوشکاری زیر آب به عنوان یکی از پیجیده‌ترین زمینه‌های کاری، با مجموعه‌ای از چالش‌های فیزیکی و تکنیکی مواجه است که نیازمند مهارت‌های تخصصی و آموزش‌های دقیق است. این چالش‌ها می‌توانند از خطرات مرتبط با محیط فیزیکی گرفته تا مسائلی در مورد تکنولوژی و تجهیزات باشند.
محیط فیزیکی و فشار
فشار آب: یکی از چالش‌های اصلی در جوشکاری زیر آب، فشار بالای محیط است که می‌تواند بر تجهیزات و شخص جوشکار اثر بگذارد. کار در عمق‌های زیاد نیازمند تجهیزات خاص مانند لباس‌های فشار و دیگر لوازم حفاظتی است.
دمای پایین: دمای پایین آب می‌تواند بر فرآیند جوشکاری و سرعت واکنش‌های شیمیایی تأثیر بگذارد و در نتیجه کنترل بیشتری نیاز دارد.
دید محدود: عدم شفافیت آب، وجود ذرات معلق و نور کم زیر آب، دید جوشکار را محدود کرده و چالش‌های زیادی برای دقت و ایمنی ایجاد می‌کند.
تکنولوژی و تجهیزات
استفاده از تجهیزات خاص: جوشکاری زیر آب نیازمند تجهیزات خاصی است که بتوانند در شرایط زیردریا کار کنند، از جمله الکترودهای مقاوم در برابر آب و دستگاه‌های جوشکاری زیر آب که معمولاً کنترل‌های پیچیده‌تری دارند.
نیروی برق و ایمنی: مدیریت و استفاده ایمن از برق در زیر آب چالشی اساسی است، به ویژه که خطرات برق‌گرفتگی در چنین محیطی بسیار بالا است.
ایمنی و سلامت جوشکار
خطرات فیزیکی: سقوط اشیاء، برق‌گرفتگی و جراحت از خطرات اصلی فیزیکی هستند که می‌توانند سلامت و زندگی جوشکار را تهدید کنند.
مشکلات سلامتی طولانی مدت: شرایط کار در ارتفاعات پایین و تحت‌فشار می‌تواند بر سلامت درازمدت جوشکاران اثر بگذارد، از جمله مشکلات مربوط به گوش و تنفس.
استانداردها و قوانین جوشکاری زیر آب
استانداردها و قوانین به عنوان بنیادی برای تضمین ایمنی و کیفیت در جوشکاری زیر آب به شمار می‌روند. رعایت این استانداردها در سطح بین‌المللی و ملی برای هر پروژه‌ای که شامل جوشکاری در محیط‌های دریایی است، ضروری است.
استانداردهای بین‌المللی
استانداردهای AWS و DNV GL: بسیاری از پروژه‌های جوشکاری زیر آب تحت نظارت سازمان‌های بین‌المللی مانند ASME (American Society of Mechanical Engineers) و AWS (American Welding Society) قرار دارند. این استانداردها شامل دستورالعمل‌هایی برای انتخاب مواد، روش‌های جوشکاری و آزمایش‌های غیرمخرب هستند.
ISO 9001: سیستم‌های مدیریت کیفیت مانند ISO 9001 نیز در صنعت جوشکاری زیر آب قابل اجرا هستند. این استانداردها به ارتقاء کیفیت خدمات و محصولات و اطمینان از رضایت مشتری کمک می‌کنند.
قوانین ملی و منطقه‌ای
قوانین ایمنی کار: هر کشور قوانین خاصی در زمینه ایمنی کار دارد که باید در حین جوشکاری زیر آب رعایت شود. این قوانین ممکن است شامل الزامات تجهیزات حفاظتی، برنامه‌های آموزشی و پروتکل‌های اورژانسی باشد.
مجوزها و گواهینامه‌ها: جوشکاران زیر آب معمولاً نیاز به دریافت مجوزها و گواهینامه‌های خاصی دارند که نشان‌دهنده صلاحیت و مهارت‌های آنها در این زمینه است. این مجوزها می‌توانند از موسسات محلی یا بین‌المللی صادر شوند.
نتیجه‌گیری
جوشکاری زیر آب یک حرفه فنی و در عین حال پرچالش است که نیازمند دانش، تخصص و مهارت‌های خاصی است. با افزایش پروژه‌های دریایی و نوآوری‌های فناوری، این صنعت به رشد خود ادامه خواهد داد. اما با این حال، توجه به استانداردها، قوانین و تأثیرات زیست‌محیطی این فرآیند ضروری است.
در نهایت، جوشکاری زیر آب نه تنها فرصتی برای ایجاد شغل و درآمد بالاتر فراهم می‌کند، بلکه می‌تواند با رعایت اصول ایمنی و محیط زیستی، به توسعه پایدار صنعت کمک کند. به همین ترتیب، آینده این رشته می‌تواند درخشان باشد و نقش کلیدی در حفاظت از منابع دریایی و توسعه زیرساخت‌ها ایفا کند.